Produkcja sadzonek premium obejmuje kilka etapów: rozmnażanie roślin matecznych w kulturach in vitro, uprawę bezglebową w mateczniku izolowanym oraz ukorzenianie roślin matecznych i produkcję sadzonek doniczkowanych (plug plants).
1 etap- Produkcja roślin matecznych w kulturach in vitro
Mikrorozmnażanie polega na wykorzystaniu niewielkich fragmentów tkanki roślinnej tzw. eksplantaty, które hodowane są w sterylnych, kontrolowanych warunkach na odpowiednio przygotowanych pożywkach.
Istotne jest także, aby zadbać o odpowiednie światło oraz temperaturę w pomieszczeniach zwanych fitotronami, gdzie hodowane są rośliny.
Mikrorozmnażanie jest techniką, która stwarza możliwość uzyskania dużej liczby jednolitego, wolnego od chorób materiału roślinnego w stosunkowo krótkim czasie.
Przed rozpoczęciem mikrorozmnażania rośliny mateczne poddawane są następującym testom:
- test ELISA wykrywający obecność:
- Wirusa krzaczastej karłowatości maliny Raspberry bushy dwarf virus, RBDV), wirusa mozaiki ogórka (Cucumber mosaic virus, CMV), wirusa mozaiki jabłoni (Apple mosaic virus,ApMV)
- testy RT-PCR wykrywające obecność:
- Wirusa nekrozy jeżyny (Blackberry necrosis virus, BRNV), wirusa pstrości liści maliny (Raspberry leaf mottle virus, RLMV Raspberry leaf spot virus), wirusa plamistości liści maliny (Raspberry leach blotch virus, RLBV), wirusa chlorozy nerwów liści maliny (Raspberry vein chlorosis virus, RVCV) i wirusa żółtaczki nerwów liści maliny (Rubus yellow net virus, RYNV).
- testy PCR wykrywające obecność:
- Fitoplazmy karłowatości maliny (Rubus stunt phytoplasma= ’Candidatus Phytoplasma rubi’).
1. Inicjacja kultur – Inicjacja kultur przeprowadzana jest z roślin matecznych, wolnych od chorób i wirusów.
Po odpowiednio przeprowadzonej sterylizacji pąki umieszcza się na pożywce inicjalnej zasobnej w makro i mikro elementy, sacharozę oraz regulatory wzrostu.
Stabilizacja kultur (okres, w którym eksplantaty podejmują wzrost) trwa około 6 tygodni, w trakcie których eliminuje się kultury zamarłe lub zainfekowane.
2. Namnażanie kultur – ustabilizowane kultury przenoszone są na pożywki, których skład różni się od pożywki inicjalnej głównie zawartością cytokinin – indukujących wyrastanie nowych pędów.
Otrzymane w kulturach inicjalnych kępki nowych pędów są następnie dzielone i przenoszone (“pasażowane”) na pożywkę namnożeniową, do chwili uzyskania pożądanej liczby mikrosadzonek. W zależności od odmiany i gatunku, różne jest tempo namnażania poszczególnych kultur.
Dr Agnieszka Orzeł, autorka polskich odmian maliny i jeżyny, Joanna Ciepiałowska- manager laboratorium
2. Ukorzenianie – może się odbywać “w szkle” (in vitro) lub poza nim (ex vitro). Maliny i jeżyny ukorzeniane są w warunkach sterylnych, na pożywkach zawierających auksyny, które stymulują ukorzenianie mikrosadzonek.
Istnieją znaczne różnice w stopniu ukorzeniania poszczególnych gatunków (klonów) i odmian na różnych pożywkach, przez co każdą odmianę traktuje się indywidualnie.
4. Aklimatyzacja jest ostatnim i jednym z najważniejszych etapów mikrorozmnażania. W jego trakcie mikrosadzonki przechodzą z optymalnych warunków “w szkle” do warunków stresowych (ex vitro), w których muszą wytworzyć własny mechanizm transpiracji oraz uruchomić efektywny proces fotosyntezy.
Ukorzenione mikrosadzonki wysadzane są do wielodoniczek. Rośliny są w początkowym okresie aklimatyzacji osłaniane folią (tuneliki) i przez dwa tygodnie regularnie wietrzone ze stopniowym wydłużaniem czasu bez osłony foliowej.
Nagłe wystawienie roślin na działanie środowiska zewnętrznego, takiego jak zbyt wysoka wilgotność, podwyższona lub wahająca się temperatura, intensywne światło oraz wystawienie na działanie kolonii mikroflory glebowej może prowadzić do utraty roślin.
Dlatego bardzo ważna jest właściwa, łagodna i stopniowa aklimatyzacja.
Tak wstępnie zahartowane młode rośliny zostają przetransportowane do tunelu.
Otrzymane rośliny są wolne od większości lub nawet wszystkich endogennych (wewnętrznych) patogenów, dlatego lepiej rosną i rozwijają się po posadzeniu do gleby aniżeli rośliny rozmnażane tradycyjnymi metodami.
